Snimanje bušotina

Snimanje bušotina; Ispitivanje nabušenih karstnih kanala i kaverni predstavlja važan zadatak u ispitivanju karstnih terena kod detaljnih istraživanja. Prisustvo kanala i kaverni određuje se na osnovu propadanja bušaćeg pribora, a lako se utvrđuje i hidrogeološka funkcija kanala ili kaverni. Međutim, podaci prikupljeni samim bušenjem nisu dovoljni jer predstavljaju podatak jedne tačke koji daje ograničenu sliku o zapremini kaverne ili pravcu pružanja kanala. Kao dopuna u istraživanju karstnih kanala i podzemnih prostorija najčešće se primjenjuje gama-gama karotaž i kaliper, koji iako sa značajnom primenom neretko daju ograničene podatke.

  • Slika: Konzola sistema za TV logging sa detaljima snimanja istražne bušotine sa rotacionim objektivom (Milanović, 2012)

U bušotinama izvedenim u karstu primenjuju se razni postupci geofizičkog karotaža. Primenom metode električne otpornosti određuje se ispucalost i tektonska oštećenost stena, primenom kalipera dobijaju se podaci o prečniku bušotine, veličini i mestu kaverni, dok se primenom gama-gama karotaža određuje gustina i poroznost karstifikovanih stena.

Upotrebom karotaža temperature, merenjem električne otpornosti vode u bušotini, uređaja za merenje brzine podzemnog toka i drugih karotažnih tehnika moguće je odrediti više podataka: koeficijent poroznosti i vodopropustljivosti, mesta doticanja i oticanja vode u bušotini, količine i brzine vode u podzemnim tokovima.
Upravo zbog ograničenosti navedenih metoda dolazi do razvoja TV karotaža kao sistema za snimanje istražnih bušotina i bunara u toku istraživanja i ispitivanja bušotina u karstu, bilo da se radi o značajnim propadanjima ili pak o slabo ispucalim stenama. Ovakvi sistemi za snimanje daju odgovor o veličini kanala i pravcu njihovog pružanja, kao i određivanju karakteristika sredine kao što su vidljivost (mutnoća pri saturisanim kanalima), temperatura, strujanje vode, nagibi kanala itd.

Danas postoje sistemi za TV snimanja do dubina od više stotina metara (pod vodom), sa dobrom optikom i osvetljenjem. Kompletan tok snimanja karstnog podzemlja se direktno posmatra na površini sa mogućnostima regulacije jačine svetla, ispisivanja određenih komentara (dubine, pravci) kao i zvučni zapis komentara i objašnjenja u toku snimanja. Napredniji modeli poseduju i kompjuterske čipove koji na monitoru daju podatke sa kompasa, dubine, laserske merače udaljenosti, temperature, brzine toka.

  • TV logging istražne bušotine na brani Višegrad (foto Stevanović, 2013)
  1. Aranđelović (1976): Geofizika na karstu, Geofizički institut Geozavoda Beograd
  2. Milanović (2012): Speleologija i speleoronjenje u hidrogeologiji karsta, RGF Beograd
  3. Stevanović Z., Milanović S., Ristić V., 2010: Supportive methods for assessing effective porosity and regulating karst aquifers, Acta Carsologica, 39/2. pp. 313-329